Aleksander Wańko Łahodowski
| Aleksander Wańko Łahodowski | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
 | ||||||||||||
|
Aleksander Wańko Łahodowski (ros. Александер Ванько Лагодовський) herbu Korczak (1524/25-27 I 1574) - poborca lwowski (m.in. w 1564), dziedzic i pan na Winnikach i Podbereźcach, ktetor monasteru prawosławnego w Uniowie (dziś Ławra Uniowska). Jego ojcem był Iwaszko Wańkowicz Łahodowski ze Stanimirza, bratem – Zachariasz, w 1578 r. dziedzic miasta i wsi Pohorelec (dziś Pohorylce), Stanimirza, Podhajec, Turkocina i Dworzyszcz.
Życiorys
Aleksander urodził się w 1524, bądź 1525 r. W roku 1552 procesował się z Andrzejem Kucharskim, zaś w 1553 r. zasądził rajców lwowskich na zwrot poddanego. W 1569 r. Zygmunt August wydał mandat na zwrot nielegalnie odebranych Łahodowskiemu włości, Aleksander odzyskał wówczas utracone wcześniej Winniki z przyległą pasieką i stawem.
Monaster w Uniowie
Aleksander był też opiekunem, wzniesionego nieopodal leczniczego źródła, prawosławnego monasteru w Uniowie.
Gdy w roku 1549 r. najazd tatarski zniszczył klasztor, Łahodowski postanowił go odbudować. Z podjęciem tej decyzji wiąże się ciekawa historia. Podczas jednego z polowań Aleksander został ranny "...i tu był chory na nogi, a nawet zrobił wszystko, aby odzyskać, ale to nie ma nic lepszego. Słudzy przenieśli go z miejsca na miejsce. Tracąc nadzieję, rycerz zaczął się modlić i usnął ze zmęczenia. We śnie, ukazała mu się Matka Boska, która powiedziała: Idź stąd do wschodu słońca i znajdź tam studnię w głębokim wąwozie, a kiedy umyjesz nogi wodą z tej studni, będziesz uzdrowiony".
Niedługo później Aleksander natknął się na ruiny monasteru i obmył nogi w pobliskim źródle - przepowiednia spełniła się.
Wdzięczny szlachcic ufundował tam wówczas Kościół Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Świątynia ta przetrwała do dnia dzisiejszego i w dalszym ciągu zachwyca połączeniem gotycko-renesansowej architektury z ruskimi malowidłami. Jako ciekawostkę można dodać, że w pozostawionym przez najeźdźców pogorzelisku odnaleziono nienaruszoną ikonę maryjną, którą umieszczono następnie nad cudownym źródłem.
Łahodowski zmarł dnia 27 I 1574 r. Wdowa po nim, żona – Barbara z Sienna – wystawiła mu pomnik grobowy z białego marmuru, na ścianie w północnej części cerkwi uniowskiej. Umieszczono na nim napis: "Tu łeżyt urożenyj Ałeksander Wanko Łahodowskij z Łahodowa, kotoryj żyw na świti lit 49. Prestawysia misiacia stycznia, 27 dnia, roku 1574".
Nagrobek szczęśliwie uniknął losu zniszczonego w 1941 r. pomnika Konstantego Ostrogskiego, znajdującego się w tym samym monasterze, jednak w 1950 r. został przeniesiony do Lwowskiej Galeria Sztuki (oddział w zamku w Olesku). W zajmowanym przezeń dotąd miejscu postawiono kopię.
Nagrobek Aleksandra Łahodowskiego - oryginał
Kopia nagrobka Aleksandra Łahodowskiego
Wnętrze Cerkwi Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny w Uniowie
Ławra Uniowska
Źródło w Monasterze Uniowskim
Rodzina
Rodzice
- Iwaszko Wańkowicz Łahodowski
- nieznana z imienia i nazwiska pani herbu Szaława
Rodzeństwo
- Zachariasz Łahodowski - mąż Bohdanny Wasilewnej Siemaszkównej
- Tomiła Wańkówna Łahodowska (zm. po 1570) - żona Semena Tura (zm. przed 1570)
- Raina Wańkówna Łahodowska - żona Antoniego Jełowickiego, sędziego ziemskiego krzemienieckiego (1583 r.)
Żona
- Barbara Sienieńska h. Dębno
Dzieci
Źródła
Adam Boniecki, Herbarz polski. T. 15: Liwscy - Łopuscy, Warszawa 1912
Wikipedia.org [[1]], [[2]]:
- Байцар А. Видатні винниківчани: Науково — краєзнавче видання. — Львів—Винники, 2012
- Байцар А. Винники: Науково-популярне краєзнавче видання. — Львів—Винники : ТзОВ ВТФ «Друксервіс», 2015
- Байцар А. Перші відомі володарі Винник — українці і німці.
- Байцар А. Стародавній український шляхетний рід Лагодовських і Винники.
- Вечерський В. Українські монастирі. — К.
- Łoziński W. Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. — Lwów 1904