Królewska krew
 |
 |
 |
 |
 |
Od "Gniazda cnoty..." począwszy herbarze wymieniają wśród najstarszych Korczaków biskupa krakowskiego Prokopa. Długosz wspomina go jako de stirpe Ciphorum, czy familia de Ciphis - z rodu Czaszy, Pucharu, Korca. W nadaniu z 15 II 1278 opisany jest jako nepos księcia krakowskiego Bolesława Wstydliwego. Nepos z łaciny tłumaczy się przeważenie jako: bratanek, siostrzeniec, kuzyn, bądź wnuk, ale także pasierb, czy nawet szwagier - historycy przyjmują z reguły - krewny. Pismo z roku 1286 wskazuje także na pokrewieństwo z księciem Leszkiem Czarnym używając tym razem słowa cognatus. Z łaciny oznacza to najczęściej krewnego po kądzieli, choć może wskazywać każdą inną osobę spokrewnioną, również szwagra. Długosz co do ostatniej koligacji dodaje jeszcze ex parte matris - ze strony matki.
Spójrzmy w pierwszej kolejności na dokument z 1278 i znaczenia wyrazu nepos. Wnuka można odrzucić w zasadzie od razu - świadczą o tym zarówno lata życia, jak i fakt braku jakiegokolwiek znanego potomstwa księcia Bolesława. Pasierb - źródła nie odnotowują by św. Kinga była mężatką jeszcze przed zawarciem związku z wspomnianym. Bratanek również odpada - Bolesław braci nie miał, miał za to siostrę - Salomeę, później błogosławioną. Salomea była zaś żoną króla Halicji i Lodomerii Kolomana z dynastii Arpadów.
Paprocki w "Herbach rycerstwa polskiego..." wywodzi pochodzenie Korczaków od książąt Sławonii, a tak się akurat składa, że Koloman, który utracił królestwo w wieku 13 lat, do końca życia pozostawał jeszcze księciem Chorwacji, Dalmacji i tejże właśnie Sławonii. Nie widać tu także sprzeczności z dokumentem z roku 1286 - cognatus - to krewny w linii żeńskiej, J. Długosz podaje jeszcze, że biskup był spokrewniony z księciem poprzez matkę, nie precyzuje jednak czyją. Jeśli przyjąć, że matką Prokopa była wspomniana Salomea, zgodzi to się z obydwoma opisami.
Długosz pisząc o Prokopie określa go również, jako pochodzącego de Russia, a cały ród Korczaków mianem Ruthenicum. Oznacza to pochodzenie ruskie, nie węgierskie. Fakt ten da się jednak łatwo wytłumaczyć: Koloman, syn króla Węgier Andrzeja II Jerozolimskiego, był władcą Rusi Halicko-Wołyńskiej i choć utracił władzę w młodym wieku, to pozwolono mu używać tytułu aż do śmierci. Wiadomo także, że dalsze pokolenia Korczaków, osiadały już na terenach Rusi Czerwonej.
Wyciągana tu teoria ma jeden mankament - legenda o bł. Salomei mówi wyraźnie - jej małżeństwo z Kolomanem było białe, więc nie może być tu mowy o dzieciach. W wiarygodność tych opowieści wątpi chciażby Gábor Klaniczay w Holy Rulers and Blessed Princesses: Dynastic Cults in Medieval Central Europe, co jednak nie wystarczy by móc w pozbawiony wątpliwości sposób połączyć Prokopa ze wspominaną parą.
Zostały jeszcze dwa znaczenia słowa nepos - kuzyn i szwagier. Myroslav Voloshchuk w Єпископ Кракова Procopius de Russia (1292/93–1295 рр.). Умовна етнічність та генеалогічна належність obalił już je oba. Zaproponował jednak inne rozwiązanie - połączenie biskupa z księciem halickim Rościsławem Michajłowiczem. W tym przypadku wymieniane wcześniej opisy nabrałyby całkiem nowego znaczenia. Prokop byłby tu w rozumieniu pisma z 1286 szwagrem (cognatus) Leszka Czarnego, przez swoją siostrę, córkę Rościsława i Anny Węgierskiej - Gryfinę Halicką, żonę Leszka. Byłby również siostrzeńcem (nepos), lecz nie Bolesława Wstydliwego, a jego żony św. Kingi - córki króla Beli IV z Arpadów (brata wspominanego wcześniej Kolomana).
W Ruthenian-Hungarian Matrimonial Connections ten sam autor podaje jeszcze kilka przypuszczeń na temat biskupa - miałby on urodzić się między 1245-1248 lub 1248-1250, jako siódme dziecko Rościsława i Anny. Jego rodzeństwem byliby książę Bośni Michaił (zm. 1269), książę Bośni i Maczwy Bela (zm. 1272), caryca Bułgarii Anna (zwana też Elżbietą; zm. 1257), królowa Czech Kunegunda (1245-1285), księżna krakowska Agrypina (zwana też Gryfiną; zm. ok. 1309) i Margareta (zm. 1290) - przełożona zakonu klarysek.
Tezy stawiane przez Voloshchuka w oczywisty sposób łączą się z Długoszowym przekazem o ruskich korzeniach - Rościsław pochodził przecież z rodu Ruryka. Występuje także powiązanie ze Sławonią - Michajłowicz nie był co prawda jej księciem, lecz w latach 1247-1248 dzierżył tytuł bana tych ziem. Ma miejsce także związek z Arpadami - matka Prokopa byłaby w tym ujęciu węgierską królewną.
Omawiając rodzinne relacje krakowskiego biskupa z Rurykowiczami, Piastami i Arpadami, warto również zwrócić uwagę na Korczyn, wieś położoną w obecnym województwie świętokrzyskim. W tej miejscowości, zwanej dziś Starym Korczynem, dnia 21 VI 1226 r. urodził się Bolesław Wstydliwy, dnia 2 III 1257 r. zorganizował tam wiec książęcy. Rok później zaś wydał zaś przywilej lokacyjny na własnym prawie korczyńskim (ius Corcinense) dla miasta Nowego Korczyna. Herbarz T. Gajla wspomina również o rodzinie Korczyńskich h. Korczak. Być może to tylko przypadkowa zbieżność nazw, choć nie wykluczone, że to właśnie od Korczyna, z którym był związany Bolesław, a być może i jego krewniak, pochodzi nazwa herbu.
Najbardziej prawdopodobną teorią na temat pochodzenia biskupa krakowskiego Prokopa wydaje się być dziś połączenie go z osobą księcia Maczwy - Rościsławem Michajłowiczem, choć nie sposób też całkowicie wykluczyć związku z królem Halicji i Lodomerii Kolomanem. Nie rozstrzygając ostatecznie sprawy, bezdyskusyjnym pozostaje fakt bliskich związków rodzinnych biskupa, tak z Piastami, jak też z Rurykowiczami i Arpadami, stąd też prezentowane wyżej korony (od lewej): Chorwacji, Halicza, Węgier, Polski i Kijowa.
Rościsław i Anna
karta z ilustrowanej kroniki Iwana Groźnego (Лицевой летописный свод)
Rościsław Michajłowicz, zwany później Sławońskim, urodził się w rodzinie wielkiego księcia kijowskiego, księcia halickiego, nowogrodzkiego, czernichowskiego, nowogrodzko-siewierskiego i perejasławskiego św. Michała Wsiewołodowicza i Eleny Romanownej - córki wielkiego księcia kijowskiego, księcia halickiego, włodzimiersko-wołyńskiego i nowogrodzkiego Romana Mścisławowicza. Po raz pierwszy wzmiankowany w 1229 r., kiedy to nowogrodzianie obwołali swym władcą jego ojca - św. Michała. Nowy książę przyznał urzędnikom miejskim części swojej władzy - pozwolił bojarom powoływać własnych sędziów. Zniósł także zabozhnichye (забожничье), nałożył moratorium na płacenie daniny na pięć lat dla zbiegłych chłopów, którzy zdecydowaliby się wrócić do swoich nowogrodzkich domów. Uczynił także Wniezda Wodowika nowym posadnikiem. Po spędzeniu około trzech miesięcy w mieście, udał się z powrotem do Czernichowa. Wyjeżdżając, wyznaczył swym zastępcą syna - Rościsława. W maju 1230 książę zawitał znów z Nowogrodzie. Przybył na ceremonię postrzyżyn dziecka. Miała ona miejsce dnia 19 V w Soborze Mądrości Bożej. Michał wykorzystał jeszcze podniosłą uroczystość z celu obsadzenia Rościsława na tronie i odjechał - obiecując przy tym powrót przed 14 IX.
Sytuacja w mieście stawała się w międzyczasie coraz bardziej napięta. Przeciwnicy nowego posadnika z Stiepanem Twierdzisławowicem na czele zaczęli wywoływać zamieszki. Starcia przybrały z czasem charakter regularnej wojny, gdy do domu mogło wpaść kilku uzbrojonych ludzi, zabić właściciela i podpalić go. Ataku nie uniknął także dwór samego Wodowika. We wrześniu 1230 r. "w dzień Podwyższenia Czcigodnego Krzyża mróz wybił zboża na terenie naszej wołosti i od tego momentu zapanowała wielka niedola" (Latopis nowogrodzki pierwszy). Nastała drożyzna i głód. Pochowano przeszło trzy tysiące osób, odnotowano także przypadki kanibalizmu. Autor latopisu pyta - "Któż nie zapłakałby, widząc trupy leżące na ulicach i dzieci zjadane przez psy?"
Dnia 6 XI posadnik zmusił jeszcze bojarów do przysięgi wierności, lecz już 8 XII zabrał młodego Rościsława do bezpiecznego Torżka. Splądrowano wtedy wiele dworów i majątków - w tym wsie i dom Wodowika. Nowogrodzianie wypowiedzieli Rościsławowi posłuszeństwo, powołując się na "zdradę" jego ojca, który nie przybył do miasta w obiecanym terminie. Odprawiono księcia słowami: "Ojciec twój rzekł ongiś, że wsiądzie na konia, [by iść] na wojnę w dzień Podwyższenia [Krzyża] i krzyż całował. A oto mamy już dzień św. Mikołaja – [zwolnieni jesteśmy] z przysięgi krzyżowej. Odejdź więc precz, a my sobie księcia wybierzemy." Nowym księciem został Jarosław Wsiewołodowicz.
Na przełomie 1232 i 1233 roku doszło do zatargu Michała II Wsiewołodowicza z Włodzimierzem IV Rurykowiczem. Ten ostatni poprosił o pomoc w rozstrzygnięciu konfliktu Daniela Romanowicza. Arbiter zdołał zażegnać spór, za co Włodzimierz podarował mu Torczesk. Pokój nie trwał jednak długo, już pod koniec 1234 Michał zaatakował Włodzimierza, któremu znów przybył z pomocą Daniel Halicki. Michał wycofał się, zaś sprzymierzeni oblegli Czernihów. Z pomocą ruszył mu Izjasław IV, Daniel wycofał się zaś do Halicza. Tam czekali już na niego zbuntowani możni - książę uciekł do Włodzimierza Wołyńskiego, bojarzy tymczasem przekazali tron Michałowi. Latem 1236 Daniel i jego brat Wasylko Romanowicz ruszyli na Michała i Rościsława, przebywających natenczas w Haliczu. Książęta zabarykadowali się w mieście ze swymi siłami, lokalną milicją i kontyngentem Węgrów wysłanych im do pomocy przez króla Belę IV. Widząc węgierskie wsparcie Daniel wycofał się, wrócił jednak zaraz po tym, gdy siły Beli opuściły wreszcie miasto. By załagodzić sytuację Michał przekazał mu Przemyśl. Jeszcze w tym samym roku Michał przekazał tron halicki Rościsławowi, sam zaś ruszył na Kijów. Po zajęciu go, Michał wraz synem, odebrali znów Danielowi Przemyśl.
Na przełomie 1238/1239 Rościsław zorganizował wyprawę przeciwko Litwinom plądrującym ziemie Konrada mazowieckiego - jego sojusznika w walkach z Danielem. Zabrał z Halicza zdecydowaną większość posiadanych sił - pozostawieni bez obrońcy mieszkańcy oddali się więc znów pod panowanie Daniela Romanowicza. Rościsław zbiegł na dwór króla Węgier.
karta z ilustrowanej kroniki Iwana Groźnego (Лицевой летописный свод)
Zimą 1237 do granic Riazania dotarł Batu-chan. Możliwe, że tamtejszy książę Jurij Ingwariewicz wysłał swojego brata Ingwara Ingwarewicza do Czernihowa, aby szukać pomocy u Michała Wsiewołodowicza, ten jednak nie wysłał wsparcia. 21 XII Mongołowie zajęli Riazań, w marcu 1238 dotarli pod Kozielsk, który jednak zdołał opierać się całe siedem tygodni. Przyszedł czas na włości Michała - Masalsk i Serenks legły w gruzach. 3 III 1239 padł Perejasław - Michał udał się do Kamieńca - wycofał tam także swą kijowską świtę. Wykorzystał to Jarosław Wsiewołodowicz - ruszył na Kamieniec, schwytał żonę Michała i zabrał wiele łupów, sam Michaił zdołał jednak znów zbiec do Kijowa. Gdy Daniel dowiedział się o zniewoleniu Eleny - jego siostry - poprosił księcia o odesłanie jej do niego. Jesienią 1239 roku Mongołowie, którzy od 18 października okupowali Czernihów, wysłali do Kijowa posłów z propozycją pokoju. Michał odmówił. W pierwszej połowie 1240 Batu-chan wysłał swojego kuzyna Möngkego na rozpoznanie Kijowszczyzny. Ponowił także złożoną już Michałowi ofertę, ten skazał jednak wysłańców na śmierć. Z swą niewielką drużyną i kijowską milicją, nie był jednak w stanie stawić czoła chanowi - zbiegł na Węgry, gdzie połączył się z synem. Przebywający na tamtejszym dworze Rościsław zaczął podejmować próby zdobycia córki Beli IV - Anny. Król nie przyjął ciepło tej koncepcji - wydalił Rurykowiczów z swego kraju.
Rościsław wraz z ojcem wyjechali na Mazowsze. Michał podjął wówczas także próby pojednania z Danielem Romanowiczem, który wciąż kontrolował jego ziemię i małżonkę. Książe wysłał do szwagra poselstwo, przyznał, że wielokrotnie zgrzeszył przeciwko niemu, przyrzekł także nigdy więcej nie atakować go i zaniechać prób odbicia Halicza. Daniel zaprosił go na Wołyń, przekazał mu Elenę, zrzekł się też praw do Kijowa i przekazał Łuck Rościsławowi. W międzyczasie Mongołowie złupili Kijów, który padł 6 XII 1240 r. Dowiedziawszy się o tym, Michaił Wsiewołodowicz wraz z rodziną wycofał się z Wołynia i po raz drugi poddał pod opiekę Konrada Mazowieckiego. Wiosną 1241 wrócił do Kijowa, synowi przekazał zaś Czernichów. Chciwość bojarska dała Rościsławowi pretekst do wyprawy na Halicz, gdzie miejscowi magnaci rzekomo uznając księciem Daniela, przywłaszczyli sobie jednak znaczną część jego prerogatyw. W 1241 na czele książąt bołochowskich oblegał Bakotę, która była ważnym dostawcą soli. Nie udało mu się zdobyć miasta, wycofał się więc do Czernichowa. Później skierował ataki Halicz i Przemyśl. Miał silne poparcie miejscowych bojarów (zwłaszcza Wołodzisława Jurewicza), którzy namówili mieszczan Halicza do kapitulacji bez walk. Po zajęciu księstwa, uczynił władcą Przemyśla księcia Konstantyna Władimirowicza Riazańskiego. Biskupi dwóch eparchii halickich poparli nowego władcę.
Daniel ruszył na Halicz, nie mogąc oprzeć się jego siłom, Rościsław zbiegł wraz ze swoimi zwolennikami do Szczekotowa. Wuj ścigał go jeszcze jakiś czas, lecz zwiedziawszy się o marszu wycofujących się z Węgier przez Halicz Mongołów, zrezygnował z pościgu. Siły Rościsława zetknęły się z Tatarami - książę poniósł dotkliwą klęskę w sosnowym lasku. Ponownie zbiegł na Węgry.
.jpg)
miniatura z kroniki ilustrowanej
W po wejściu w konflikt z księciem Austrii i Styrii Fryderykiem II Bitnym z dynastii Babenbergów Bela IV zmienił zdanie co do małżeństwa Rościsława ze swoją córką. Król dążył do zorganizowania nowego systemu obronnego, mającego opierać się na sprzymierzonych państwach klienckich na południu i wschodzie Węgier, poszukując wasala, którego mógłby obsadzić na tronie halickim, wybrał Rościsława. Ślub Rurykowicza z ulubioną z córek węgierskiego władcy odbył się w 1243 r. Dowiedziawszy się o sukcesie syna Michał Wsiewołodowicz uznał, że jego wcześniejsze zabiegi o sojusz z Arpadami odniosły skutek. Udał się więc na Węgry w celu spodziewając się negocjowania porozumień, które zazwyczaj towarzyszyłyby takiemu sojuszowi. Bela z Rościsławem odrzucili go jednak. Rozgniewany książę wrócił do Czernichowa. Wyrzekł się też swego syna.
Działając jako agent swojego teścia, Rościsław dokonał dwóch nieudanych ataków na Halicz. W 1244 r. poprowadził wojska na Przemyśl. Zdobył miasto, które jednak niedługo później utracił na rzecz Daniela Romanowicza. Michajłowicz wrócił na Węgry. Rok później, wspomagany przez wojska Bolesława Wstydliwego, ruszył na Jarosław. 17 VIII 1245 poniósł klęskę w bitwie przeciwko połączonym siłom Daniela Romanowicza, Konrada mazowieckiego i Mendoga. Znów musiał salwować się ucieczką na Węgry. Podczas bitwy pod księciem padł koń - swojego udzielił mu późniejszy palatyn Węgier Lőrinc syn Kemény.
Po 1246 otrzymał od Beli nadania ziemskie - został panem posiadłości królewskich Bereg i zamku Füzér. Był wymieniany wśród dostojników Beli IV jako ban Sławonii w 1247, a od 1254 także jako książę (ban) Maczwy (łac. dux de Macho; dominus de Machou).
fresk z kościoła w Kastorii
Rościsław nie zrezygnował też z prób odzyskania księstwa halickiego. W 1249 r. wraz z wojskami węgierskimi ponownie najechał te ziemie, ale tym razem Daniel pokonał go nad Sanem. Wreszcie w 1250 r. Bela postanowił zawrzeć traktat pokojowy z Danielem i na spotkaniu w Zwoleniu obiecał, że nie będzie już pomagał Rościsławowi w walkach przeciw niemu. Niezadowolony ze swojej pozycji Rościsław angażował się również w inne militarne przygody na terenie Świętego Cesarstwa Rzymskiego - być może brał udział w walkach króla Beli IV o Austrię w latach 1252-1254, w wyniku której Wiener Neustadt i Księstwo Styrii przeszło pod panowanie króla węgierskiego. Źródła serbsko-chorwackie podają również, że książę na pewien czas zajął też Nowogródek, ale został stamtąd wypędzony przez książąt litewskich.
Rościsław i Anna doczekali się (najprawdopodobniej) siódemki dzieci: Michaiła (zm. 1269), Beli (zm. 1272), Anny (zwana też Elżbietą; zm. 1257), Kunegundy (1245-1285), Agrypiny (zm. ok. 1309), Margarety (zm. 1290) i Prokopa (zm. 8 XII 1294/1295) (wedle z jednej z hipotez również car Mitso Asen).
W 1255 r. został przypieczętowany pokój między Królestwem Węgier a cesarstwem bułgarskim, a car Bułgarii Michał II Asen poślubił córkę Rościsława. W 1256 r. Rościsław stanął na czele delegacji ambasadorów, którzy udali się do Reginy, by zawrzeć pokój między Bułgarią a Cesarstwem Nicejskim. Jerzy Akropolita , który brał udział w negocjacjach pokojowych ze strony Nicejczyków, donosi, że przekupili oni księcia ponad tysiącem prezentów, w tym końmi, biżuterią i drogimi tkaninami. W rezultacie bez porozumienia z carem zawarł on porozumienie, zgodnie z którym Bułgarzy zwrócili Nicei wszystkie okupowane terytoria bez odszkodowania, Nicea otrzymała także większość bułgarskich ziem w Tracji i Macedonii.
Michał Asen odmówił uznania porozumienia, co doprowadziło do jego konfliktu ze szlachtą i zawiązania spisku. W 1256 kuzyn cara Koloman ranił młodego jeszcze władcę podczas polowania. Przejął tron i poślubił wdowę po zmarłym, córkę Rościsława - Annę.
W tym samym roku Rościsław pod pretekstem ochrony córki przybył z wojskiem do Wielkiego Tyrnowa. Koloman II Asen uciekł z miasta, wkrótce też zginął w niewyjaśnionych okolicznościach.
rysował П.А. Васин
Mimo wydania mu córki, Rościsław nie zrezygnował z prób zajęcia Tyrnowa. Miasto wybroniło się jednak, zaś książę wycofał się i osiadł w Widyniu. Przyjął tytuł cara Bułgarii, uznany przez Węgry. Rościsław zaczął bić monety swoim wizerunkiem, choć nie był w stanie zjednać sobie miejscowej szlachty, ani nawet zdobyć stolicy. W tym samym czasie dwóch kolejnych pretendentów ogłosiło się carami Bułgarii. Konstantyn Tich w Tyrnowie, a na południowym wschodzie kraju Mitso Asen.
W 1257 r. Rościsław wraz z większością swoich wojsk przeniósł się do Czech, aby pomóc Beli IV w walce z królem Przemysłem Ottokarem II. Wtedy to obszar od Widynia, aż do Braniczewa, został łatwo zajęty przez nowego cara Bułgarii, Konstantyna Ticha w 1261 roku. Rościsław przyczynił się do zawarcia pokoju z Czechami, wydając swoją córkę Kunegundę za króla Przemysła Ottokara w Wiedniu. Po zawarciu pokoju Węgrzy pod dowództwem Stefana V ponownie zajęli Widyń, a w marcu 1261 r. Rościsław powrócił na tron.
Do śmierci Rościsław tytułował się księciem Halickim. Zmarł w Belgradzie w 1262 roku, zaś jego ziemie przeszły w ręce synów: część Bośni trafiła w ręce starszego syna Michała, zaś Maczwa do młodszego Beli.
Owdowiała Anna, w ojcowskim testamencie przekazana pod opiekę Przemysłowi Ottokarowi II, stanęła teraz przeciwko swojemu bratu Stefanowi V. Obawiający się wydziedziczenia Stefan zbuntował się przeciwko ojcu, po którego stronie stanęła jednak córka i wnuk - Bela z Maczwy. Mediacje między monarchami prowadzone przez arcybiskupów Filipa Türje i Smaragda z Kalocsy doprowadziły do pokoju w Bratysławie podpisanego koło 25 XI 1262 r., na mocy którego ojciec z synem podzielili między siebie kraj wzdłuż Dunaju. Traktat potwierdzono raz jeszcze 5 XII, Stefan zobowiązał się tu również do zachowania pokojowych stosunków z bratem Belą, ówczesnym księciem Sławonii. Niedługo potem Stefan zajął jednak Bystrzycę i Füzér należące do Anny i jej synów - wdowa złożyła skargę do papieża Urbana IV. Armia Beli IV pokonała Dunaj jesienią 1264 r. - Anna dowodziła osobiście. Obległa i zdobyła Sárospatak, pojmała też żonę i dzieci Stefana. Przeciw Stefanowi ruszył także wojewoda László Kán, którego złożona z Kuman armia pomaszerowała na Transylwanię. Stefan zwyciężył go w Devie, wiernemu Beli IV Lőrincowi udało się jeszcze zepchnąć "młodszego króla" do Feketehaloma, jednak nie powstrzymało to Stefana przed kontrnatarciem. Zwycięstwo dała mu bitwa pod Isaszeg w III 1265 r.
Na skutek konfliktu Anna przeniosła się do Czech - na dwór zięcia Przemysła Ottokara II. Zmarła ok. 1274 r.
-
Herb Rurykowiczów z Sammlung von Wappen aus verschiedenen, besonders deutschen Ländern
-
Michał Wsiewołodowicz na obrazie W. S. Smirnowa
-
Korona Daniela Romanowicza jako mitra biskupów przemyskich
-
Nagrobek córki Rościsława - królowej Czech Kunegundy Halickiej
-
Brat Anny Stefan V koronowany przez ojca Belę IV i matkę Marię Laskarinę
Koloman i Salomea
,_G%C3%B6d%C3%B6ll%C5%91.JPG)
Koloman Halicki urodził się w roku 1208 z króla węgierskiego Andrzeja II zwanego Jerozolimskim i Gertrudy z Andechs-Meran, córki księcia Meranii i Slawonii Bertholda IV von Diessen. We wrześniu 1213 r. jego matka została zamordowana. W tym samym roku armia węgierska, pod wodzą Władysława Kormiličiča przejęła Galicję wraz z grodami: Stopie, Komow, Ugrowsk i Wereszczyn, zdobytymi rok wcześniej przez Leszka Białego. W 1214 r. Leszek zwyciężył co prawda Władysława w bitwie nad rzeką Bóbrką, jednak z obawy przed dalszą walką znów wycofał się.
Na wieść o zwycięstwie Piasta, Andrzej II powziął plan o organizacji kampanii przeciwko księciu Krakowa, wysłał nawet w tej sprawie list do papieża Innocentego III. W tej sytuacji Leszek, pod wpływem możnych skupionych wokół wojewody krakowskiego Pakosława, zdecydował się na zawarcie z królem ugody. W tym samym roku doszło do podpisania tzw. traktatu spiskiego, na mocy którego syn Andrzeja - Koloman otrzymał władzę nad Halicją (Galicją) i księstwem Włodzimierskim (Lodomerią), wraz z tytułem królewskim, lecz bez Przemyśla i Lubaczowa, które zostały przy Leszku. W zamian miał on poślubić córkę księcia - Salomeę Piastównę. Salomea, urodzona w roku 1211/12 w Krakowie z wspomnianego i jego małżonki Grzymisławy Rurykowiczównej, miała w czasie zawarcia porozumienia zaledwie trzy lata.
W następnym roku Koloman otrzymał papieski przywilej i został koronowany przez Wincentego Kadłubka i biskupów węgierskich (w źródłach jest mowa o biskupie Ostrzyhomia). Nie wiadomo, czy Salomea również otrzymała wówczas koronę, a nawet czy była obecna podczas uroczystości. W tym samym roku Leszek Biały obsadził we Włodzimierzu Daniela, syna księcia halickiego Romana Mścisławowicza. Oznaczało to zerwanie traktatu ze Spisza - do ślubu Kolomana i Salomei nie doszło, a Węgrzy odebrali Leszkowi ziemię przemyską i lubaczowską.
W 1216 r. młodociany król Koloman i sprawujący w jego imieniu władzę Benedykt Łysy zostali wygnani z Halicza przez Mścisława Udełego.
W roku 1218, bądź 1219 doszło do odnowienia polsko-węgierskiego sojuszu - potwierdzono zaręczyny Kolomana z Salomeą, a Leszek Biały zrzekł się praw do Halicza (w zamian miał otrzymać rekompensatę w postaci ziem na Wołyniu). W 1219 r. wspólna wyprawa zbrojna Andrzeja i Leszka znów osadziła na halickim tronie Kolomana. Pod koniec października do Halicza przybyła też Salomea.
Na przełomie lat 1220 i 1221 Mścisław sprzymierzył się z Połowcami, z którymi wspólnie natarł na Halicz. Mimo zebranych sił nie udało się jednak mu opanować stolicy. Główne siły węgierskie oddaliły się wówczas od Halicza, by połączyć siły z armią Leszka Białego mającego przybyć z pomocą. Koloman wraz z Salomeą ukryli się wówczas w warownej cerkwi Maryi Dziewicy, a siły Mścisława zaatakowały. Dowódca wojsk węgierskich File wrócił wówczas pod Halicz, jednak jego armia została pokonana. Królewskie siły próbowały jeszcze bronić monarchy, jednak z powodu braku wody, musiały się poddać. Młoda para została wówczas pojmana i (wg. Długosza) osadzona w Torczesku. Z powodu wewnętrznych konfliktów Andrzej II nie mógł udzielić synowi wsparcia militarnego, jednak już w październiku 1221 r. zawarł z Mścisławem Udałym porozumienie, na mocy którego Koloman i Salomea zostali uwolnieni. Układ zakładał utratę władzy przez Kolomana, jednak zachował on tytuł, którym posługiwał się do końca życia. Doszło również do małżeństwa córki Mścisława - Marii z młodszym bratem Kolomana - Andrzejem, który również uzyskał tytuł księcia Halicza.
Zdetronizowani powrócili na Węgry i osiedli w przygranicznym Szepes. Andrzej II poprosił zaś papieża Honoriusza III o uznanie jego umowy z Mścisławem. Ojciec Święty zgodził się, jednak nie uznał książęcego tytułu Andrzeja.
W roku 1225 małżeństwo pełnoletnich już Kolomana i Salomei zostało uroczyście potwierdzone, zaś rok później Koloman został przez ojca mianowany księciem Sławonii, Kroacji (Chorwacji) i Dalmacji, w których rządy sprawował odtąd wraz ze starszym bratem, późniejszym królem - Bélą IV.
Vita sanctae Salomeae reginae Haliciensis użyte na procesie beatyfikacyjnym Salomei w XVII w. opisuje życie Salomei w duchu pobożności franciszkańskiej. Zgodnie z ideałem religijności maryjnej, podaje że jej małżeństwo z Kolomanem było białe, a ona sama do końca życia pozostała dziewicą. Zaakcentowana jest również asceza i umartwienia, którym Salomea miała poddawać się jeszcze przed wstąpieniem do zakonu. Późniejsza błogosławiona miała np.: nosić włosienicę, prowadzić długotrwałe rozmyślania, praktykować posty, oraz nocne czuwania. Wraz z Kolomanem miała również prowadzić na podległych ziemiach akcje misyjne, wznosić świątynie i sprowadzać zgromadzenia zakonne. Zajmowała się również wychowaniem urodzonej w 1234 r. św. Kingi, podobno miała również wpływ na jej małżeństwo ze swoim bratem - Bolesławem Wstydliwym.
Podczas swych rządów w Sławonii Koloman skonfiskował kilka majątków Templariuszy, podarowanych im wcześniej przez jego ojca i nadał przywileje miejscowości Valkóvár. Tak samo, jak brat Béla był przeciwny małżeństwu Andrzeja II z Beatrice d’Este. Po śmierci ojca w 1235 r. wspólnie z bratem oskarżyli macochę o cudzołóstwo.
Za sprawą papieża Grzegorza IX Koloman podjął walkę z Bogomiłami, uznanymi przez Rzym za heretyków, zarówno na ziemiach własnych, jak i sąsiednich. W tym celu zorganizował wyprawę zbrojną na Bośnię i Zahumlję, która jednak nie przyniosła spodziewanych efektów. Popierał również utworzenie diecezji bośnieńskiej, oraz nadał jej biskupowi Đakovo.
Koloman brał czynny udział w walkach z Mongołami. Zmarł od ran odniesionych w bitwie na równinie Mohi (11 IV 1241) w kilka tygodni po starciu.
Po śmierci męża Salomea powróciła do Krakowa w 1243 r. Dwa lata później w oficjalnym akcie obłóczyn, podczas I kapituły franciszkanów w Sandomierzu, wstąpiła do Zakonu Świętej Klary przyjmując franciszkański habit z rąk prowincjała czesko-polskiego ojca Rajmunda i welon, który przekazał jej biskup krakowski Jan Prandota. Przypuszcza się, że jeszcze przed powrotem na ziemie polskie została tercjarką.
W roku 1245 jej brat ufundował klasztor żeński w Zawichoście koło Sandomierza, sprowadzając klaryski z Pragi oraz osadzając tam Salomeę. Dnia 18 IV tego samego roku Bolesław wzniósł w Sandomierzu jeszcze szpital św. Franciszka. Nadania dla szpitala zostały jeszcze dwukrotnie potwierdzane - 2 VIII przez papieża i 2 III 1257 znów przez księcia, który przebywał wówczas w Korczynie (dziś Stary Korczyn).
Dnia 3 V 1259 r. Bolesław wystawił dokument fundacyjny, potwierdzony bullą papieską z 6 VIII 1260 r., na mocy którego klasztor został przeniesiony do Grodziska pod Krakowem, by zabezpieczyć go przed najazdami mongolskimi. Dnia 10 XI 1267 r. za sprawą Salomei doszło do lokacji Skały na prawie średzkim. Przyszłe miasto powstało na terenie książęcej wsi Stanków bądź Stawków, a jego zasadźcą, z woli Salomei, został Ditmar Wolk, były wójt i zasadźca Krakowa. Postać księżniczki-klaryski jest do dziś obecna w herbie miasta.
Dnia 30 VIII, w obecności brata i biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa, Salomea spisała swój testament. Na jego mocy jej majątki i większość ruchomości zostały przekazane na rzecz konwentu sióstr klarysek i przełożonej zakonu, kosztowności córce Konrada Mazowieckiego klarysce, również o imieniu Salomea, natomiast księgozbiór trafił w ręce Borzysława - lektora księżnej.
Salomea zmarła w Skale 3, 10, bądź 17 XI 1268 r. Jej ciało umieszczono na marach, które przez osiem dni wystawiono w chórze klasztornym, a następnie pochowano je początkowo w klasztornym grobie ziemnym. 22 V lub 21 VI 1269 r. jej zwłoki zostały uroczyście przeniesione ze Skały do Krakowa i umieszczone w kościele franciszkanów, pod posadzką w specjalnej krypcie.
Dnia 17 III 1673 r. papież Klemens X ogłosił Salomeę błogosławioną.
-
Rzeźba Kolomana z Grodziska
-
Pustelnia bł. Salomei w Grodzisku
-
logo na rok jubileuszowy bł. Salomei, 800-lecie urodzin
-
Salomea wg Jana Matejki
-
Herb Skały
Źródła
|
|