Piotr z Komorowa

Z Korczak Pro Memoria
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Piotr z Komorowa
Grafika z "Gniazda cnoty", 1578
Pieczęć z roku 1457 r.
Rodzina Komorowski h. Korczak
Data i miejsce śmierci 1476, Żywiec
Ojciec Stanisław z Komorowa
Żona Barbara
Dzieci Jan Komorowski,
Piotr Komorowski,
Aleksander Komorowski,
Klemens Komorowski (?),
Elżbieta z Komorowskich Jarosławska,
Zofia z Komorowskich Buczacka
Herb Ścibora Ściborowica z herbarza Grüneberga z 1483 r.

Piotr z Komorowa herbu Korczak (Piotr Komorowski, gróf Liptó és Árva; zm. 1476) - syn Stanisława, brat Mikołaja i Marcina, hrabia liptowski, orawski, turczański i zwoleński, pan na Żywcu, Ślemieniu, Suchej i Likawie, żupan liptowski, podżupan orawski, dzierżawca i starosta spiski, a także barwałdzki.

Rodzina i młodość

Piotr urodził się około 1410 r., w rodzinie Stanisława z Komorowa, znanego nam dzięki pamiętnikowi herbowemu spisanemu w 1708 r.
Jego działalność polityczna skupiała się na terenach północnych Węgier i Słowacji. Warto zwrócić uwagę, że Komorowscy byli związani z owymi terenami już od czasów Zygmunta Luksemburskiego - byli oni wówczas obecni w Lubowli. Prawdopodobnym jest, że swoje dobre stosunki z Górnymi Węgrami zawdzięczali, po części, bliskiemu współpracownikowi Zygmunta, a ich krewnemu - Ściborowi ze Ściborzyc h. Ostoja. Oleg Odnorożenko, na podstawie herbu potomka Ścibora, łączy nawet rody Korczaka i Ostoi w specyficzną całość. Wedle tego historyka, w herbie Ścibora Ściborowica nie występuje smok między półksiężycami, jak zwykło się uważać, lecz tożsamy z korczakowym, pies w naczyniu. Autor sugeruje, że mógł on pochodzić od matki hrabiego, bądź być zaszczytną figurą heraldyki węgierskiej. Takie przedstawienie owego herbu znajduje się w dziele Konrada Grüneberga z 1483 r. Działający na Węgrzech Komorowscy korzystali prawdopodobnie też z poparcia, pochodzącego z Polski, lecz aktywnego na Słowacji, Mikołaja Balickiego.
W roku 1440 Piotr znalazł się, razem z braćmi, w obozie wyprawiającego się po koronę węgierską Władysława Warneńczyka. Komorowscy, popierając polskiego króla, musieli wystąpić przeciwko wdowie po Albrechcie II Elżbiecie i jej stronnikowi Janowi Jiskrze z Brandysu. Postawa ta opłaciła się im - bracia otrzymali od monarchy starostwo spiskie.
Piotr niedługo później objął też urząd żupana liptowskiego, od 1444 r. mianował się panem na zamku w Orawie, a także podżupanem orawskim (żupanem był wówczas przychylny Komorowskim Balicki) W tym samym roku Komorowski uczestniczył też w rokowaniach pokojowych Oleśnickiego z Janem Jiskrą, których wynikiem było dwuletnie zawieszenie broni pomiędzy stroną polską a obozem panów węgierskich, wiernych królowej Elżbiecie, zawarte w Koszycach i obejmujące. Umowa obejmowała także, kontrolowany przez Komorowskich, Spisz.

Kariera

Droga do hrabstwa

W latach następnych Piotr dał się poznać jako zdecydowany przeciwnik Jana Jiskry. brał udział w długotrwałych i zaciekłych walkach na obszarze Górnych Węgier ze zwolennikami syna Elżbiety Władysława Pogrobowca, nie oszczędzał też mienia mieszkańców zdobytych miast oraz pełnych towarów wozów kupieckich. W tym czasie Komorowski współpracował też z husytami, których często werbował do swoich oddziałów. Dzięki tym działaniom stał się faktycznym panem komitatów północnej Słowacji i postrachem ziem sąsiednich i okolicznych miast. W roku 1447, wraz z bratem Mikołajem i Pankracym z Mikulasza, zorganizował głośny napad na Bańską Bystrzycę. Atak ten nie zakończył się jednak dla niego pomyślnie - Komorowski trafił w niewolę u Jiskry.
Jeszcze w tym samym roku, najprawdopodobniej na skutek kampanii bystrzyckiej, doszło do chwilowego pojednania przeciwników - Komorowski i Jiskra organizowali wówczas wspólne wyprawy na Spisz. Podczas jednej z nich Piotr oblegał między innymi klasztor-twierdzę w miejscowości Szczawnik. Dwa lata później, prawdopodobnie po kolejnych wzajemnych starciach, zawarł z Janem pakt, na mocy którego Komorowski miał zatrzymać Liptów i Orawę, wraz z zamkiem, oraz zamek likawski, położony nad Rużomberokiem i Hradkiem. Piotr znów współpracował z Jiskrą przy okazji jego walk z dawnym regentem Jánosem Hunyadym, kiedy to ponownie dowodził husytami.

Hrabstwo

Dzięki zdolnościom organizacyjnym i sukcesom w walkach zdobył pozycję, która już w 1453 r. pozwoliła mu sięgnąć po tytuł hrabiowski. Tak oto, rządzone przez Komorowskiego, hrabstwo Orawy zostało opisane w Dziejopisie Żywieckim, autorstwa Andrzeja Komonieckiego:
"To hrabstwo orawskie nazywa się Arvia, albo Arva. Jedni powiadają, że Orawą zowie się od rzeki Orawy, która plynie przez to hrabstwo, ale najpewniejsza od skały Arva nazywanej, na której Zamek Orawski zmurowarny jest i do tego zamku cała Orawa należy mając do siebie wsi jemu podległych 100 bez 3, to jest 97 i miasteczka 4, far 12, ról 1000. A ten Zamek Orawski, najwyższy na tej skale wierzchu, Arva rzeczonej samej, mieli zbudować templariusze, zakonnie niegdy będący, których zakon od Klemensa papieża V dla pewnych przyczyn roku 1310 zatracon i wygubion. Na którym zamku wysznim jest kapliczka i więzieni ciasne, gdzie Piotr Odrowcąż, wojewoda ruski a starosta twowski siedzial roku 1442, jako wyżej napisano jest. A ten zamek i hrabstwo dostalo się w dzierżawę i dziedzictwo Piotroi Komorowskiemiu, przy tym i Liptów, jemu pobliski."
Od roku 1453 Komorowski prowadził wojnę na czele oddziałów husyckich i zaciężnego żołnierstwa z palatynem Stefanem Zapolyą, starostą Górnych Węgier. Napady i rabunki osad poddanych władzy Zapolyi uzasadniał pretensjami do jedenastu tysięcy florenów węgierskich, które spodziewał się otrzymać od króla węgierskiego, a kiedy się ich nie doczekał, ogłosił, że otrzymanie tej sumy jest warunkiem, aby dołączył swe roty do wojsk królewskich. Piotr, wznosząc, a także przejmując kolejne zamki, zbudował sobie pozycję, z którą Zapoyla nie mógł sobie dać rady. Wówczas to zdecydował się zwołać zjazd do Kieżmarku. Sprawę udało się rozwiązać dopiero w 1454 r., w Koszycach, być może pod wpływem Jiskry, Komorowski pogodził się ze starostą i obiecał zaprzestać napadów i niepokojów.

Piotr Komorowski - grafika K. Auera

W roku 1455 Komorowski, wspomagany przez wojsko najemne, napadł na Bardiów, walcząc przeciw Jiskrze. By opłacić swą armię musiał nawet zastawić, zdobyty wcześniej przez Mikołaja z Komorowa zamek Pławiec jednemu ze swoich dowódców - Piotrowi Aksamitowi. Wojna osłabła z początkiem grudnia 1455 r., lecz wzmogła się znów, już na wiosnę następnego roku, obejmując działaniami pogranicze spiskie aż po Lewoczę.
W 1455 r. Piotr prowadził zaciętą wojnę z Oswaldem Rozgonyi, uzyskawszy środki finansowe z zastawu Pławca, sprzymierzył się w listopadzie w Lewoczy z Aksamitem i Talafusem. W następnym roku rozpoczął kolejną wojnę z Jiskrą, która zakończyła się dopiero spotkaniem się obu adwersarzy w Koszycach w listopadzie 1456 r. W tym samym roku, już po śmierci Jana Hunyadego, król Władysław Pogrobowiec usiłował zwerbować Komorowskiego do walki z Turkami, ów wysłał jednak tylko kilka swoich rot, nie ruszając się ze swoich majątków, podobnie uczynili też Jiskra, Talafus.
Po śmierci Władysława Pogrobowca, znów zaangażował się politycznie po stronie Jagiellonów. Wtedy to też pogodził się z Jiskrą. Nadal napadał jednak na miasta i kupców, zajmował i obsadzał swoimi ludźmi cudze zamki, jak np. wiosną 1457 r. Turzec (Turkwa). Później zaatakował też Stefana Zapolyę, który przeciw Komorowskiemu, niepokojącemu stale węgierski Spisz i zagrażającemu pod koniec 1463 r. Lewoczy, szukał pomocy w Bardiowie. Zapolya w 1463 r. złożył na Komorowskiego skargę przed radą m. Bardiowa. Donosił, że cum "valida potentia" obiegł i zdobył znienacka nocą miasto i zamek Zubowsten, dokonując bezprawia i gwałtów, które zmuszają go do oskarżenia hrabiego przed samym monarchą. Starania Zapolyi niewiele jednak dały - pozycja Komorowskiego wciąż rosła. W roku 1447 zmarł żupan orawski Balicki - Piotr wykorzystał to i przejął ostatecznie całe hrabstwo orawskie.
Komorowski popierał rządy Macieja Korwina, w zamian za co ten potwierdził mu dotychczasowy stan posiadania i tytuły hrabiowskie w 1469 r. Zalegalizował także liczne podboje hrabiego - powierzając mu między innymi Stary Hrad przy Strecznie.

Dziedzice Komorowscy - Piotr piąty z lewej - rysunek na podstawie opisu zamalowanych w XVIII w. fresków z Żywca: "...klęczał pan Piotr Komorowski, hrabia orawski i liptowski mając ręce złożone, człowiek stary i wielce sędziwy, z brodą długą, rozdwojoną, w opończy lazurowej, czerwono podszytej mający miasto butów meszty czarne staroświeckie." Oryginalny obraz pochodził z ok. 1566 r.

Konflikt z Węgrami

Bogactwo i pozycja Piotra oburzała miejscowych magnatów - na sejmach wielokrotnie wydawano nań wyroki banicji, na co jednak sam zainteresowany nie zwracał szczególnej uwagi. Składające się w większości z przybyszów z Polski załogi podległych mu zamków stanowiły znaczącą siłę i co najważniejsze były mu bardzo oddane. Komorowski wykorzystywał swych ludzi nie tylko do walk z politycznymi konkurentami, ale też tępił przy ich pomocy bandy rycerzy-rabusiów, m. in. Polaków osiadłych nad Wagiem, jak Bożywoj (1460) i Włodek ze Skrzynna, którzy, wypędzeni ze swych kryjówek na Podhalu (w 1460 K. walczył z Bożywojem ze Skrzynna posiłkując starostę krakowskiego Mikołaja z Witowic pod Dobczycami i Żywcem), mieli swoje zbójeckie gniazda w Bytczy i Lietawie, skąd zostali przepędzeni dopiero przez Komorowskiego. Związki Piotra z Podhalem sięgają zresztą już lat czterdziestych XV w., w 1450 r. na przykład był, obok Mikołaja Ratułda, zastawnym posiadaczem królewszczyzny nowotarskiej z zameczkiem w Szaflarach, a w roku 1475 ustąpił swoje dzierżawy podhalańskie za sto pięćdziesiąt grzywien Jerzemu Ratułdowi, rezerwując sobie jednak posiadanie zamku szaflarskiego. Posiadłości te angażowały Komorowskiego w sprawy polityczne polskiego pogranicza i walki z bandami zbójników oraz kondotierów np.: w latach 1459 i 1460.
W roku 1471 Komorowski udzielił poparcia Kazimierzowi Jagiellończykowi w wyprawie przeciwko Maciejowi Korwinowi. W tę kampanię Piotr zaangażował wszystkie swoje siły i najprawdopodobniej był też w kontakcie z malkontentami spośród możnowładztwa węgierskiego, szykującymi się do podniesienia buntu. Wyprawa załamała się jednak, a jedynym oparciem wycofujących się Polaków stały się oddane królewiczowi przez Komorowskiego zamki: Rużomberok, Hradek, Likawa, Sklabiňa, Stary Hrad, Św. Mikulasz i Orawa.
W 1474 r. Maciej, mszcząc się na buntownikach, pozbawił Komorowskiego wszystkich wspomnianych siedmiu twierdz, a także dziewięćdziesięciu siedmiu wiosek, czterech miast, dwunastu far i tysiąca ról, zgodził się jednak wypłacił mu osiem tysięcy florenów odszkodowania. Tak opisał te wydarzenia A. Komoniecki:
"Matiasz król węgierski oburzyl się na Piotru Kamorvwskiego herbu Korczak, pana dostatniego na Węgrzech, założywszy nań przyczynę, iż on królewicza polskiego z Nitry wyprowadzil i do siebie przyjął i zachował, a w Podskę z Węgier doprowadził zemścić się na nim postanowil. Jakoż mu zamków siedm w Węgrzech zbudowanych, jednak Polsce i Śląskowi przyległych odebrał, to jest Iławę, Likawę, Hradek, Rozemberk, Żabiniec, Stary Hrad, święty Mikołaj w Liptowie tylko zawarlszy się Piotr Komorowski na Zamku orawskim, którego Matiasz król w ośm tysięcy złotych uspokoił w samym złocie. Skąd Piotr Komorowski do Polski z całą swą familiją się przeprowadził, gdzie pięknie był przyjęty i Żywiec mu miasteczko z szerokim państwem za życzliwość jego król Kazimierz Polski darowal."

W Polsce
Epitafium Piotra, Aleksandra i Jana Komorowskich

Komorowski stanął przed królem polskim pozbawiony wszelkich dóbr i ważnych strategicznie zamków. Kazimierz Jagiellończyk, chcąc jednak, choć w części, wynagrodzić mu te straty, oddał mu w 1474 r. w posiadanie Żywiec i Szaflary, a także wsie: Sporysz, Stary Żywiec, Pietrzykowice, Zabłocie, Moszczanica, Radziechowy, Cięcina, Łękawica, Rychwałd, Wieprz Mały, Wieprz Duży i Lipowa. Komorowski otrzymał też starostwo barwałdzkie wraz z przynależnymi do niego wsiami: Barwałd, Stanisław, Gołuchowiec, Chocznia i Mikolaj kolo Wadowic. Zapisano mu również dożywotnio sto grzywien z żup wielickich i bocheńskich, trzy tysiące na zamku w Ojcowie i dwa tysiące florenów węgierskich na zamku w Barwałdzie. Wypłacono mu również sto grzywien jako zwrot kosztów podróży z Orawy do Łęczycy, gzie wówczas przebywał król polski. Przejściowo do Komorowskiego należał też Nowy Targ wraz z okolicą. Piotr dostał również możliwość wykupienia od Słaboszowej Barwałdu, Ojcowa i Rakowic z okolicznymi wsiami. Ogromny majątek, który otrzymał wówczas Komorowski został nazwany Państwem Żywieckim.
W roku 1476 sytuacja polityczna zmieniła się. Powstał węgiersko-krzyżacki sojusz wymierzony przeciwko Polsce. Korwin zaproponował wówczas Komorowskiemu wymianę Żywca, Barwałdu i Szaflar, w zamian za wcześniej odebrane mu na Węgrzech dobra. Długosz podaje, że Piotr, a także jego syn Aleksander w końcu zgodzili się, jednak transakcja nie doszła do skutku.
Komorowski zmarł w Żywcu, pod koniec roku 1476. Nie żyli wtedy już, jak się zdaje, jego starsi synowie: Aleksander i Piotr. Przy życiu pozostał tylko Jan, który może z powodu młodego wieku oddał się wraz z dobrami i zamkami pod opiekę stryja Mikołaja. Zostawił też dwie córki: Zofię, żonę Mikołaja Buczackiego h. Awdaniec, i Elżbietę, żonę Rafała z Jarosławia h. Leliwa.
Komorowski władający północną Słowacją przez z górą trzydzieści lat, nazywany był przez przyjaciół i wrogów Peterkiem, przez współczesną historiografię słowacką prawdziwym królem ziemi liptowskiej i orawskiej. W Żywcu znalazło się jego epitafium.

Źródła

B. Paprocki, Gniazdo Cnoty, Zkąd Herby Rycerstwa slawnego Krolestwa Polskiego, Wielkiego Księstwa Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, Zmudzkiego, y inszych Państw do tego Krolestwa należących Książąt, y Panow początek swoy maią, Kraków 1578
B. Paprocki, Herby Rycerstwa Polskiego na Pięcioro Xiąg rozdzielone, Kraków 1584
K. Niesiecki, Herbarz polski Kaspra Niesieckiego S.J.: powiększony dodatkami z późniejszych autorów, Lipsk 1839
A. Komoniecki, Dziejopis Żywiecki, TMZŻ 1987
Oleh Anatoliyovych Odnorozhenko, Monumenta Rutheniae heraldica, volumen 1, Charków 2009
Włodzimierz Czarnecki, Szlachta ziemi chełmskiej do połowy XVI wieku, Białystok, 2012
Żywiecinfo.pl [[1]]
Archives.hungaricana.hu [[2]]